Ο Νάνος (Ιωάννης) Βαλαωρίτης (5 Ιουλίου 1921 – 12 Σεπτεμβρίου 2019)
Έλληνας συγγραφέας.
Ο Νάνος Βαλαωρίτης γεννήθηκε στη Λωζάνη της Ελβετίας το 1921. Δισέγγονος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Σπούδασε φιλολογία και νομικά στα πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου, Σορβόνης. Παρουσίασε άρθρα και μετέφρασε πρώτος στο Λονδίνο εκτενώς Έλληνες ποιητές του 1930 -Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Γκάτσο. Από το 1944 έως το 1953 έζησε στην Αγγλία και γνώρισε τον Έλιοτ και όλο τον κύκλο του. Το διάστημα 1954-60 έμεινε στο Παρίσι και γνώρισε τον Αντρέ Μπρετόν και τους υπερρεαλιστές. Γύρισε στην Ελλάδα το 1960 και διηύθυνε το περιοδικό “Πάλι” (1963-1966). Το 1969 παρουσίασε ελληνική ποίηση στο γαλλικό περιοδικό “Lettres Nouvelles”. Από το 1968 έως το 1993 δίδαξε συγκριτική λογοτεχνία και δημιουργική γραφή στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο. Εκεί, ποιητικά του κείμενα εκδόθηκαν από τον οίκο City Lights του Λώρενς Φερλινγκέττι. Με τον Αντρέα Παγουλάτο διεύθυναν το περιοδικό “Συντέλεια” απο το 1989 ως το 1995, το οποίο επανεκδόθηκε το 2004 με τίτλο “Νέα Συντέλεια”. Το 1959 βραβεύτηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης το οποίο και αρνήθηκε. Πήρε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1982) και το Κρατικό Βραβείο Χρονικού – Μαρτυρίας (1998). Έχει λάβει το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το ποιητικό του έργο (2006).
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας του απένειμε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος Τιμής (2006). Το 2009 τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Βιβλία του έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό σε αγγλικές και γαλλικές μεταφράσεις. Ήταν μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Στην Ελλάδα επέστρεψε μόνιμα το 2004.
Η γέννηση του κόσμου
ΛΕΝΕ ΠΟΛΛΟΙ ότι ο Κόσμος γεννήθηκε ανάποδα.
Μ΄αυτό δεν είναι αλήθεια.
Όσοι ήταν εκεί είπανε ότι γεννήθηκε κανονικά, με το κεφάλι
κάτω κι όχι με τα πόδια απάνω.
Η μάνα του Κόσμου ήταν μια φοβερή,
μια Μέγαιρα με τριχωτό κεφάλι,
με νύχια και με δόντια σουβλερά σαν βελόνες.
Αλλά ο Κόσμος ήταν όμορφος -ωραίος από την πρώτη
στιγμή και τον καμάρωσε πρώτα ο ήλιος,
ο θείος του και η σελήνη η θεία του
κι ύστερα όλα τ’ άστρα τ΄ουρανού τα ξαδέρφια του.
Κατόπιν τον καμάρωσαν η θάλασσα και τα βουνά ύστερα τον
καμάρωσαν τα ποτάμια, οι βράχοι, τα δέντρα, οι βροχές, τα σύννεφα.
Όλοι τον καμάρωναν ίσαμε και τ’ άγρια και τα ήμερα θεριά και
τα πουλιά και τα ερπετά και στο βυθό της θάλασσας τα ψάρια. Μόνο
ένας δεν τον καμάρωνε, ο Πατέρας του. Αυτός ήταν ζηλιάρης και
φθονερός και λεγόταν Άβυσσος. Ήρθε μια μέρα στη μάνα του και
προσπάθησε να ρίξει τον Κόσμο κάτω από ΄να μεγάλο γκρεμνό που
του άνοιξε μπροστά του. Μα οι άγγελοι δώσανε στον Κόσμο φτερά και
πέταξε. Και οι δαίμονες ακόμα τον μακάριζαν καθώς πετούσε. Τότες
για να εκδικηθεί ο Άβυσσος πήγε κι έκανε τρία άλλα παιδιά με τη
Μέγαιρα τη μάνα του – έκανε το Χρόνο, τη Φθορά και το Κενό. Από
τότες οι τρεις αυτοί συναγωνίζονται ποιος θα καταλύσει πρώτο σ τον
ωραίο Κόσμο- που για μια στιγμή τον έχουμε κι ύστερα τον χάνουμε
όλα εμείς τα πλάσματα της Στιγμής που μας τρώει η Φθορά μετά από
λίγα Χρόνια και ξαναγυρίζουμε στο Κενό.
Κάποιος
Κάποιος κοιτάει μέσα μου και βλέπει ότι με βλέπει
κάποιος ακούει μέσα μου κι ακούει ότι μ’ ακούει
με συναντάει το απόγευμα σε μια γωνιά του δρόμου
μαντεύοντας ποιος θα `ναι κει κι όσα θα μου συμβούνε
Κάποιος που είναι μέσα μου μου χτίζει ένα σπιτάκι
και το γκρεμίζει γρήγορα πριν να το κατοικήσω
κάποιος που είναι πάντοτε μπροστά και δε μ’ αφήνει
κλείνοντας και φράζοντας το δρόμο να περάσω
Κάποιος κινείται μέσα μου και ξεκινάει σαν τρένο
γεμάτος ανυπόμονους κι ωραίους ταξιδιώτες
κάποιος μου λέει πως είν’ αργά και δε θα αρθούν εγκαίρως
να μας γλιτώσουν οι καλοί απ’ τις κακές διαθέσεις
Κάποιος μου λέει για στάσου ένα λεπτό περίμενε
στάσου να δω ποιος είσαι συ ποιος είν’ αυτός πού πάμε
μα ήταν άλλος απ’ αυτό που νόμιζα πως ήταν
και που’ ναι πάντα μακριά από εκείνου που είναι
Κάποιος θυμάται μέσα μου έναν παλιό του φίλο
τότε που πέφταν κανονιές η μια πάνω στην άλλη
κάποιος μου λέει δεν είμαι γω που γράφω αυτήν την ώρα
μα ένα χέρι ελαστικό που σπρώχνει το δικό μου
Κάποιος μιλάει μέσα μου όταν μιλάω με κάποιον
και του εξηγεί πως γίνεται το κάθε τι στον κόσμο
πως γίνεται το ανώμαλο απ’ το κανονικό
και ο καπνός απ’ τη φωτιά πως βγαίνει γαλανόλευκος
Κι απ’ τη βροχή το σύννεφο πως χαμηλώνει αθόρυβα
κι αδειάζοντας πως πέθαινε επάνω από τα σπίτια
κι από την πόρτα του μυαλού μια σκέψη πως μπαινόβγαινε
αλείβοντας τα λόγια της με της μιλιάς το μέλι
Ένας σκορπιός τρυπήθηκε απ’ το κεντρί του μόνος
κάποιο ρολόι αδέσποτο μπερδεύοντας τις ώρες
χτυπούσε οκτώ στις έντεκα και δώδεκα στις μία
απάνω στο καμπαναριό ή μέσα στην καρδιά μου
Ανοίξτε αμέσως για να μπει αυτός ο κάποιος άλλος
να μπει απ’ το παράθυρο όπως μια πεταλούδα
που με κοιτάει όταν κοιτώ μέσα στον εαυτό μου
μες το δικό μου πρόσωπο το πρόσωπο ενός άλλου
Εργογραφία του Νάνου Βαλαωρίτη
Ποίηση
– “Η τιμωρία των μάγων”, Λονδίνο 1947
– “Κεντρική στοά”, Αθήνα 1958
– “Εστίες μικροβίων”, εκδ. Καλώδιο, Σαν Φρανσίσκο 1977
– “Ανώνυμο ποίημα του Φωτεινού Αηγιάννη”, Ίκαρος 1978
– “Ο ήρωας του τυχαίου”, Τραμ, Θεσσαλονίκη 1979
– “Η πουπουλένια εξομολόγηση”, Ίκαρος 1982
– “Στο κάτω κάτω της γραφής”, Νεφέλη 1984
– “Ο έγχρωμος στυλογράφος”, Δωδώνη 1986
– “Ποιήματα Ι”, Ύψιλον 1987, “Ποιήματα ΙΙ”, Ύψιλον 1987
– “Ανιδεογράμματα”, Καστανιώτης 1996
– “Ήλιος ο δήμιος μιας πράσινης σκέψης”, Καστανιώτης 1996
– “Αλληγορική Κασσάνδρα”, Καστανιώτης 1998
– “Η κάθοδος των Μ”, Ύψιλον 2002
– “Μια αλφάβητος των κωφαλάλων”, Άγκυρα 2003
– “Άστεγος ο Μέγας”, Ύψιλον 2004
– “Το ξανανοιγμένο κουτί της Πανδώρας”, Άγκυρα 2006
Πεζογραφία
– “Ο προδότης του γραπτού λόγου”, Ίκαρος 1980
– “Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη”, Νεφέλη 1982, β΄ έκδοση 1999
– “Μερικές γυναίκες”, Θεμέλιο 1982
– “Ο θησαυρός του Ξέρξη”, Εστία 1984, Άγκυρα 2008
– “Η δολοφονία”, Θεμέλιο 1984
– “Η ζωή μου μετά θάνατον εγγυημένη”, Νεφέλη 1995
– “Παραμυθολογία”, Νεφέλη 1996
– “Ο σκύλος του Θεού”, Καστανιώτης 1998, β΄ έκδοση 2004
– “Τα σπασμένα χέρια της Αφροδίτης της Μήλου”, Άγρα 2002
– “Γνωρίζετε την Ελπινίκη;” Ηλέκτρα 2005
Δοκίμια
– “Ανδρέας Εμπειρίκος”, Ύψιλον 1989
– “Για μια θεωρία της γραφής”, Εξάντας 1990
– “Μοντερνισμός, πρωτοπορία και πάλι”, Καστανιώτης 1997
– “Αλληλογραφία Γ. Σεφέρη – Ν. Βαλαωρίτη 1945-1958”, Ύψιλον 2004
– “Για μια θεωρία της γραφής, Β”, Ηλέκτρα 2006
Γεννήθηκα στην Αθήνα και από όταν θυμάμαι τον εαυτό μου γράφω, όπως οι περισσότεροι από εμάς. Αγαπώ την γραφή. Εκφράζω όλα μου τα συναισθήματα. Γράφω παντού εκτός από το σπίτι μου. Συνήθως στα Μ.Μ.Μ , σε καφετέριες, πάρκα ακόμα και καταμεσής του δρόμου. Περισσότερο γράφω στην θάλασσα με την ελευθερία που προσδίδει.