Luis Buñuel, Salvador Dali: Η ΧΡΥΣΗ ΕΠΟΧΗ, 1930
Ταινία: Η Χρυσή Εποχή
Χρονολογία: 1930
Σκηνοθεσία: Luis Buñuel
Σενάριο: Luis Buñuel, Salvador Dali
Παίζουν: Gaston Modot, Lya Lys, Max Ernst, Josep Llorens Artigas, Lionel Salem, Germaine Noizet, Duchange, Valentine Penrose.
Ντελίριο, είναι η λέξη που μπορεί να χαρακτηρίσει την ταινία αυτή. Μετά τον “Ανδαλουσιανό Σκύλο”, το δεύτερο κινηματογραφικό σοκ των Buñuel-Dali,1 “Η Χρυσή Εποχή” , ήρθε το 1930 να ταράξει ακόμη περισσότερο την για τα καλά κοιμισμένη αστική ατμόσφαιρα της Γαλλίας του μεσοπολέμου. Βίαιη στο τριπλάσιο από την προκάτοχό της, βέβηλη και σκληρή, άνοιγε νέους δρόμους στη συνύπαρξη υπερρεαλισμού-κινηματογράφου. Γεμάτη με σκανδαλώδη σκηνές, απέρριπτε όλα όσα οι αστοί (και μικροαστοί) θεωρούσαν ιερά. Η αποικιοκρατία με τις ευλογίες – πάντα – της αγίας εκκλησίας, η άνευ αφορμής δολοφονία του μικρού παιδιού από τον αριστοκράτη πατέρα του κι η απάθεια των μεγαλοαστών καλεσμένων του μπρος στο ειδεχθές αυτό έγκλημα, η έκρηξη ανομολόγητων σεξουαλικών παροξυσμών,2 η αναφορά στις “120 Ημέρες των Σοδόμων” του Μαρκήσιου ντε Σαντ στην τελική σεκάνς της ταινίας όπου το πρόσωπο του διεστραμμένου δούκα ντε Μπλανζί, φέρει εύκολα στον νου εκείνο του Ιησού Χριστού, τα πάντα συντελούσαν στη δημιουργία του σκανδάλου που θα λάβαινε χώρα με το που θα έβγαινε στις αίθουσες η ταινία, όπως κι έγινε. Πέρα του σκανδάλου για το σκάνδαλο όμως, ο Buñuel παραδίδει μαθήματα πρωτοποριακής σκηνοθεσίας, δείχνοντας περίτρανα τα όσα θα ακολουθούσαν τα μετέπειτα χρόνια από τη δική του καθοδήγηση και ευφυΐα, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα πως μόνο αμελητέα δεν υπήρξε η συμβολή του στο υπερρεαλιστικό κίνημα. Στη “Χρυσή Εποχή” ο υπερρεαλισμός βρήκε τα εκφραστικά μέσα που ο ίδιος είχε ανάγκη για την εικονοκλασία και νοηματική του επιβολή πάνω στα αρτηριοσκληρωτικά προτάγματα της εποχής του κι όχι μόνο. Βρήκε επίσης τους κώδικες συμπόρευσης με το κατ’ εξοχήν υπερρεαλιστικό μέσο (καλλιτεχνικής έκφρασης) που ονομάζεται κινηματογράφος.
Αξίζει εδώ να αναφέρουμε τη συμμετοχή στο καστ της ταινίας τού Max Ernst, του πρωτοπόρου υπερρεαλιστή ζωγράφου, (ο άνθρωπος που ανακάλυψε τη τεχνική του frottage), γλύπτη, λογοτέχνη κι αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, του κάπως άδικα διαγραμμένου από την ομάδα των υπερρεαλιστών. Η παρουσία στην ταινία, αν και κάπως μικρή, είναι ωστόσο καταλυτική, ενώ η ερμηνεία του, δεν περνά απαρατήρητη
Κείμενο περιγραφής: Θ.Δ.Τυπάλδος
1 Στο βιβλίο του “Σουρεαλισμός και κινηματογράφος” (εκδ. Κάλβος, σελ. 235) ο Έλληνας σκηνοθέτης, πεζογράφος, συμπορευτής της υπερρεαλιστικής ομάδας του Παρισιού, Άδωνις Κύρου, γράφει για την ελλιπέστατη (στην πραγματικότητα) συμμετοχή του Dali στη δημιουργία της ταινίας:
“Τη φορά αυτή ο Buñuel είναι πιο πάνω κι ο Dali εμφανίζεται σε μερικές σπάνιες στιγμές (ο κύριος με την πέτρα πάνω στο κεφάλι, για παράδειγμα) χωρίς να πετύχει να αδυνατίσει την πολύ μεγάλη προσφορά αυτού του μοναδικού αριστουργήματος. Ο ίδιος ο Dali έγραψε στη ‘Μυστική Ζωή του Salvador Dali’: ‘Στη δική μου ιδέα, η ταινία αυτή έπρεπε να ερμηνεύσει τον βίαιο και μεγαλειώδη έρωτα των καθολικών μύθων… Ο Buñuel γύριζε μόνος τη ‘Χρυσή Εποχή’, άρα εγώ ουσιαστικά είχα σβήσει.
… Ο Buñuel τέλειωνε τη ‘Χρυσή Εποχή’, οπότε εγώ απογοητεύτηκα τρομερά. Η ταινία δεν ήταν τίποτα άλλο από μια καρικατούρα των δικών μου ιδεών. Ο καθολικισμός είχε χτυπηθεί με πρωτόγονο τρόπο χωρίς καμιά ποίηση…”
2 Στην απαράμιλλη σεκάνς της “εξαχνώμενης” πεολειχίας, όπου η πρωταγωνίστρια, γλείφει το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού του αγάλματος, συναντάμε την επιρροή που είχε ο George Bataille (παρ’ όλες τις εντάσεις και δυναμικές αντιπαραθέσεις που πάντα υπήρχαν ανάμεσα σε ‘κείνον και την υπερρεαλιστική ομάδα) στους υπερρεαλιστές. Από το βιβλίο “René Crevel: Το Πνεύμα ενάντια στο Λόγο” (εκδ. Φαρφουλάς, μετφρ. Νίκος Σταμπάκης, σελ. 251, σημείωση 127), διαβάζουμε τα εξής:
“Εδώ διαφαίνεται η επιρροή του George Bataille, (εννοεί στο δοκίμιο του Crevel ‘Το Κλειδοκύμβαλο του Diderot’ και πιο συγκεκριμένα, το χωρίο ‘Ο Υπερρεαλισμός στην Υπηρεσία της Επανάστασης’), που στο 6ο τεύχος του περιοδικού του Documents (1929) δημοσίευσε ένα διάσημο δοκίμιο για το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, στοιχείο ειδικά ανθρώπινο (αφού χάρη σε αυτό ο άνθρωπος στέκει ορθός), αλλά που, με την εμφατική, ογκώδη, προτεταμένη παρουσία του και τις εύκολες κακώσεις / παραμορφώσεις που υφίσταται, μοιάζει να γελοιοποιεί / καταγγέλλει την τέλεια και υψιτενή μορφή που του χρωστά την ύπαρξή της και συνάμα το εμπεριέχει. Εξ ου και η προκατάληψη απέναντι στο ‘κάτω σώμα’ και ειδικά τα πόδια (ταυτόχρονα επιθυμητά και ‘χυδαία’, ιερά και ακάθαρτα)”.
Γεννήθηκα στην Αθήνα και από όταν θυμάμαι τον εαυτό μου γράφω, όπως οι περισσότεροι από εμάς. Αγαπώ την γραφή. Εκφράζω όλα μου τα συναισθήματα. Γράφω παντού εκτός από το σπίτι μου. Συνήθως στα Μ.Μ.Μ , σε καφετέριες, πάρκα ακόμα και καταμεσής του δρόμου. Περισσότερο γράφω στην θάλασσα με την ελευθερία που προσδίδει.