Στο Θεωρητικό I, την ιδιαίτερη εκείνη αίθουσα κατεύθυνσης, το θρανίο που μοιραζόμουν με τον Γ. επί εννέα μήνες βρισκόταν στο τέλος της σειράς, κάτω από το πιο φωτεινό παράθυρο και ελαφρώς απομονωμένο από τα υπόλοιπα, λόγω μια εσοχής του τοίχου. Και σ’ εκείνο το σημείο του σοβά, το κρυμμένο από την υπόλοιπη τάξη, σημειώναμε με γραμμές σε πεντάδες τις μέρες που περνούν, σαν τους φυλακισμένους.
Η χρονιά των Πανελληνίων. Πάνε τέσσερα χρόνια από τότε, σχεδόν έχω ξεχάσει τα εξώφυλλα των βιβλίων μου. Θυμάμαι ωστόσο ξεκάθαρα την καφετιέρα που δούλευε υπερωρίες, τα ξενύχτια, την πίεση. Εντονότερα από όλα τούτα, ξεπηδά στις αναμνήσεις μου καθαρά ένα: να μην έχεις την πολυτέλεια να βιώσεις τα συναισθήματά σου.
Την χρονιά των Πανελλαδικών, εγώ βρήκα να κεραυνοβοληθώ μ’ ένα αγόρι όπως ποτέ πριν, μου έσκασε μια ερωτική ιστορία, που ύστερα ναυάγησε πολύ απότομα και με προσγείωσε άτσαλα, και το διάβασμα ήταν η μόνη λύση, ο μόνος αποπροσανατολισμός για να ξεχνιέμαι, εργασιοθεραπεία βλέπεις. Αλλά δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσω το ότι δεν είχα χρόνο να κλάψω. Χρονοδιάγραμμα μέχρι και σ’ αυτό. Να γυρίζω από το φροντιστήριο εξαντλημένη συναισθηματικά και να λέω: «Είναι δέκα η ώρα. Μέχρι τις δέκα και μισή, κλάψε, κοπανήσου, πλάνταξε. Στις παρά είκοσι πέντε έχεις σκουπίσει μάτια και πιάνεις διάβασμα.»
Η εντολή ήταν ρητή και απόλυτα σαφής: Όχι έρωτες κατά τις Πανελλήνιες. Το έλεγαν όλοι. Οι γονείς των φίλων που σε καλούσαν σπίτι τον Ιούλιο πριν τη «Μεγάλη Χρονιά» με ύφος θείου που αράζει με τη νεολαία, οι καθηγητάκηδες των μεγάλων φυλακών-φροντιστηρίων που νόμιζαν ότι βρισκόμαστε στο στρατό και πρέπει να μας ετοιμάσουν επάξια να ριχτούμε στη μάχη της βαθμοθηρίας, ο νόστιμος 25άρης καθηγητής των ιδιαίτερων, ενώ παράλληλα σκεφτόταν τι γκομενάκι χτύπησε χθες. Το λέγαμε κι εμείς οι ίδιοι στους εαυτούς μας. Στις Πανελλήνιες σταματάμε να αισθανόμαστε · σταματάμε να ζούμε· μόνο υπακούμε και τρέχουμε, μόνο κοιτάμε να γίνουμε το καλύτερο σφαχτάρι που θα βγει από τη σχολική πύλη. Δεν είμαστε τώρα για έρωτες, γιατί θα χάσουμε βαθμούς. Όχι, τα βράδια μας δεν είναι για ξενύχτια λόγω φαντασιώσεων αλλά για ακόμα μια επανάληψη του κεφαλαίου 5· τα χέρια μας είναι για να πονάνε από το ατελείωτο λύσιμο ασκήσεων, δεν είναι για να χαϊδεύουν τούφες μαλλιών· τα χείλη μας είναι μηχανές αυτόματης παραγωγής της σελίδας 52 που είναι sos, δεν είναι για φιλιά, δεν είναι για ν’ ανασηκώνονται σε χαμόγελο σαν αντικρίζουν έναν άνθρωπο.
Μια διαρκής ανησυχία, ένα μόνιμα άλουστο μαλλί κι ένα ερωτηματικό μήπως και ξεφεύγει κάτι. Ένας χρόνος πλύση εγκεφάλου να βλέπουμε αυτούς που μέχρι χθες αποκαλούσαμε συμμαθητές και μας ήταν το λιγότερο αδιάφοροι, ως ανταγωνιστές. «Μη μοιράζεστε σημειώσεις σας, αν σας ζητήσουν. Μ’ αυτές τις σημειώσεις μπορεί ο άλλος να μπει στο Πανεπιστήμιο και ‘συ να μείνεις απ’ έξω». Ξέσκισε τους. Δείξε τα δόντια σου. Και μη διστάσεις να δαγκώσεις. Κανείς καθηγητής δεν το έλεγε έτσι, αλλά φαινότανε στα μάτια του. Για το καλό όνομα του σχολείου. Για να βγάλεις ασπροπρόσωπο το φροντιστήριο. Για τους γονείς που σκάσανε τόσα φράγκα στην εκπαίδευση σου κι εσύ δεν πρέπει να’ σαι αχάριστο κωλοπαίδι. Για την θεία απ’ το χωριό που θα μας θυμηθεί ξαφνικά τον Αύγουστο και τι θα πούμε; Ότι μπήκες σε ΤΕΙ; Σκύψε το κεφάλι και συμμορφώσου στις απαιτήσεις της επιτυχίας, ξέχασε το χρώμα του ουρανού. Για σένα, πάντα για σένα, αλλά πίσω από αυτό το “για σένα” κρυβόντουσαν όλες οι προσδοκίες των άλλων.
Δεν έχω ιδέα τι με έπιασε και κάνω λόγο για τις Πανελλαδικές τώρα. Αλλά θυμάμαι ξεκάθαρα τη φρίκη του διαβάσματος. Άωρο διάβασμα, ατελείωτα βασανιστικό, για να μπεις σε μια σχολή. Γιατί; Το θέλεις; Είσαι σε θέση στα δεκαεπτά σου να αποφασίσεις κάτι που λίγο-πολύ θα σε κυνηγά για το υπόλοιπο της ζωής σου; Και πολλές φορές με το πιστόλι στον κρόταφο από γονείς που παλεύουν να ανδρωθούν μέσα από τον δικό σου βαθμό κι από φροντιστήρια που σε βλέπουν ως άλλο ένα διαφημιστικό για τους νέους πελάτες τους;
Βάλε σε παύση οτιδήποτε νοηματοδοτεί τις μέρες σου. Γίνε ένα ζόμπι. Ένα ζόμπι με στόχους, με αξιώσεις, με μεγάλα σκορ στα διαγωνίσματα και τενοντίτιδα στους καρπούς. Απαρνήσου τη ζωή, κέρδισε τα μόρια. Κυνήγα το βαθμό, χτυπήσου για το βαθμό, γίνε ο βαθμός. Μη θέλεις να είσαι άνθρωπος, είναι περιττό και σε αποσπά. Ένας χρόνος είναι. Νέκρωσε για ένα χρόνο, θα βγεις κερδισμένος. Κανείς δε μιλάει για την ηλικία των δεκαεφτά που δε γυρνάει πίσω. Κανείς δε μιλάει για τη σκατίλα που θα σου σκάσει στη μάπα μετά. Κανείς δε λέει κουβέντα για όσα χάνονται, επειδή ένα χρόνο απαγορεύεις στον εαυτό σου να ξεδίνει γελώντας.
Τι με έπιασε και ξεσπάω έτσι, αναρωτιέμαι. Ίσως να ‘ναι που μπήκα στο μετρό κι άκουσα κοριτσόπουλο να ψιθυρίζει κλαμένα σε άλλο κοριτσόπουλο «Δε θέλω με τίποτα να τον χάσω, αλήθεια μου αρέσει τρελά, αλλά δεν το επιτρέπουν οι Πανελλαδικές, έπρεπε να χωρίσουμε». Μπορεί επειδή βαρέθηκα να βλέπω πρωτοετά να ξοδεύονται σε ηλίθια ξενύχτια, άψυχες παρέες, απανωτές γύρες σφηνάκια, ενώ δεν ξέρουν τι κάνουν με τη ζωή τους, αντιδρώντας στις συνεχείς στερήσεις της γ’ λυκείου. Το ότι τριτοετείς φίλος μου εκμυστηρεύτηκε χθες πως είναι ένας από τους πολλούς που αν δεν είχαν το συγγενολόι, ούτε έξω από τη συγκεκριμένη σχολή δεν θα πέρναγαν. Κι όμως επί τρία χρόνια σέρνεται στα συγκεκριμένα αμφιθέατρα και τρώει στα μάπα αυτά τα συγγράμματα που ως περιεχόμενο του είναι το λιγότερο ανυπόφορα. Ίσως λόγω του εμετικού αυτού α’ πληθυντικού στο «δίνουμε πανελλήνιες φέτος», ξεστομισμένο από κάθε μάνα ενώ αγνοεί αν το παιδί της θέλει να πάρει μέρος σε όλο αυτό.
Θυσία των πάντων για την επιτυχία. Ένα χρόνο κουρασμένο μυαλό, που σέρνει τα όνειρα στο πεζοδρόμιο. Και μετά; Μετά τα παιδιά ό,τι βιβλίο και να δουν θέλουν να το κάψουν, αντί να θέλουν να κάψουν το σύστημα.
«Η εκπαίδευση είναι θαυμάσιο πράγμα. Αλλά είναι καλό να θυμόμαστε που και που ότι τίποτε απ” όσα αξίζει να γνωρίζουμε δεν μπορεί να διδαχτεί»
– Oscar Wilde
Η τρυφεράδα θα σώσει τον κόσμο.
Γράφω γιατί αλλιώς θα σκάσω.