“Τρεις φορές πονάει η αγάπη, όταν σε κόβουν, όταν παντρεύεσαι κι όταν γεννάς”
– αφρικανική παροιμία
Αρκετά χρόνια πριν, θυμάμαι τη μητέρα μου να αναζητά σε κάθε βιβλιοπωλείο που συναντούσαμε στο δρόμο μας ένα συγκεκριμένο βιβλίο. Δεν μου είχε πει πολλά για την υπόθεση, παρά μόνο πως είναι η ιστορία μιας γυναίκας από την Αφρική, η οποία καταφέρνει να ξεφύγει από κάποιες “πολύ κακές” παραδόσεις της φυλής της και να φύγει μακριά. Αυτό έφτανε για να χορτάσει την παιδική μου περιέργεια. Μεγαλώνοντας ανακάλυψα πως το βιβλίο ήταν το “Λουλούδι της ερήμου”. Και η κακή παράδοση ήταν το βάρβαρο έθιμο της κλειτοριδεκτομής. Πέντε φορές έχω ανοίξει το βιβλίο μπροστά μου. Τέσσερις εκ των πέντε αποπειρών κατέληξαν σε απότομο κλείσιμο του, από τα πρώτα κιόλας κεφάλαια. Οι γλαφυρές περιγραφές των ακρωτηριασμών των γυναικείων οργάνων, έκαναν το σφίξιμο στο στομάχι μου μη ανεκτό. Τελικά κατάφερα να προχωρήσω στα επόμενα κεφάλαια και να το ολοκληρώσω. Είδα και την αντίστοιχη ταινία. Κι ορισμένα ντοκιμαντέρ επί του θέματος της κλειτοριδεκτομής. Η δυσκολία ήταν η ίδια κάθε φορά. Το δάγκωμα των χειλιών. Το σμίξιμο των φρυδιών. Το κόψιμο της ανάσας. Eνας πόνος, ένας σχεδόν απτός πόνος, που με διατρέχει ακόμα και τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές.
H 6η Φεβρουαρίου έχει θεσπιστεί ως Διεθνής Ημέρα Μηδενικής Ανοχής στην Κλειτοριδεκτομή. Κι αν οι Παγκόσμιες Ημέρες φαίνονται – κι ίσως είναι κιόλας- ένα απλό θεωρητικό κοινωνικό κατασκεύασμα, δίνουν τουλάχιστον το έναυσμα να δούμε κατάματα φαινόμενα, παθογένειες, κοινωνικά “νομιμοποιημένες” βαναυσότητες ή/και πρακτικές βίας, που άμεσα δεν μας αγγίζουν, επειδή ΤΥΧΑΙΑ δεν ανήκουμε στην ομάδα-θύμα που τις υφίσταται.
Ας μάθουμε για τι μιλάμε: Ορισμοί, ανάλυση και διασαφηνίσεις.
Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων (ΑΓΓΟ) περιλαμβάνει όλες τις διαδικασίες που συνεπάγονται μερική ή ολική αφαίρεση των εξωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων ή άλλες βλάβες στα γυναικεία γεννητικά όργανα για μη ιατρικούς λόγους. Η πρακτική αυτή διεξάγεται κυρίως από παραδοσιακούς “επαγγελματίες”. Σε διάφορα περιβάλλοντα, υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν μεγαλύτερη συμμετοχή των παρόχων υγειονομικής περίθαλψης στην εκτέλεση του ΑΓΓΟ, λόγω της πεποίθησης ότι η διαδικασία είναι ασφαλέστερη όταν είναι ιατρικοποιημένη. Ο ΠΟΥ προτρέπει έντονα τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να μην εκτελούν ΑΓΓΟ.
Ο ΑΓΓΟ αναγνωρίζεται διεθνώς ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των κοριτσιών και των γυναικών. Αντανακλά τη βαθιά ριζωμένη ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων και αποτελεί ακραία μορφή διάκρισης εις βάρος των κοριτσιών και των γυναικών. Πραγματοποιείται σχεδόν πάντα σε ανήλικες και αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων των παιδιών. Η πρακτική αυτή παραβιάζει επίσης τα δικαιώματα του ατόμου στην υγεία, την ασφάλεια και τη σωματική ακεραιότητα, το δικαίωμα να μην υφίσταται βασανιστήρια και σκληρή, απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση και το δικαίωμα στη ζωή, στις περιπτώσεις που η διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα το θάνατο.
Τύποι ΑΓΓΟ
Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων ταξινομείται σε 4 κύριους τύπους:
Τύπος 1: πρόκειται για τη μερική ή ολική αφαίρεση της κλειτοριδικής βάλανου (του εξωτερικού και ορατού τμήματος της κλειτορίδας, το οποίο αποτελεί ευαίσθητο τμήμα των γυναικείων γεννητικών οργάνων), και/ή του προμήκους/ της κλειτοριδικής καλύπτρας (της πτυχής του δέρματος που περιβάλλει την κλειτοριδική βάλανο).
Τύπος 2: πρόκειται για τη μερική ή ολική αφαίρεση της κλειτοριδικής βάλανου και των μικρών χειλέων (οι εσωτερικές πτυχές του αιδοίου), με ή χωρίς αφαίρεση των μεγάλων χειλέων (οι εξωτερικές πτυχές του δέρματος του αιδοίου).
Τύπος 3: Γνωστός και ως περιτομή, πρόκειται για τη στένωση του κολπικού ανοίγματος μέσω της δημιουργίας μιας καλυπτικής “ασπίδας”. Η σφράγιση δημιουργείται με την κοπή και την επανατοποθέτηση των μικρών ή των μεγάλων χειλέων, μερικές φορές μέσω συρραφής, με ή χωρίς αφαίρεση του προμήκους της κλειτορίδας/του καλύμματος της κλειτορίδας και της βάλανου.
Τύπος 4: Περιλαμβάνει όλες τις άλλες επιβλαβείς διαδικασίες στα γυναικεία γεννητικά όργανα για μη ιατρικούς σκοπούς, π.χ. τρυπήματα, διατρήσεις, τομές, αποξέσεις και καυτηριασμούς στην περιοχή των γεννητικών οργάνων.
Κίνδυνοι κι ανεξίτηλες επιπτώσεις.
Μέχρι το 2015 τουλάχιστον 200 εκατομμύρια γυναίκες έχουν υποστεί κλειτοριδεκτομή (μερική ή ολική αφαίρεση γεννητικού οργάνου), αφού θεωρείται απαραίτητη ‘τελετουργία’ για την σωστή ανατροφή ενός νεαρού κοριτσιού και ένας τρόπος προετοιμασίας του για τον γάμο, εξασφαλίζοντας τη συζυγική πίστη.
Η αφαίρεση και η καταστροφή ενός υγιούς γεννητικού ιστού παρεμποδίζει τη φυσική λειτουργία του σώματος. Πέρα από τον έντονο πόνο, το σοκ, την αιμορραγία, την αδυναμία ούρησης για τουλάχιστον δύο εβδομάδες, τα κορίτσια έρχονται αντιμέτωπα πλείστους κινδύνους που ελλοχεύουν: στειρότητα, θάνατοι νεογέννητων μωρών ή και θάνατο των ίδιων λόγω αφόρητου πόνου. Η συγκεκριμένη διαδικασία σε καμία περίπτωση δεν ακολουθεί τους κανόνες υγιεινής και δεν περιλαμβάνει καμία ιατρική περίθαλψη. Τα εργαλεία της επέμβασης αποτελούνται από σπασμένα γυαλιά, λεπίδες, ξυράφια, σκουριασμένα μαχαίρια,σουγιάδες, αιχμηρές πέτρες κι οτιδήποτε άλλο αιχμηρό αντικείμενο βρεθεί πρόχειρο, τα οποία σπανίως βεβαίως αποστειρώνονται. Μελέτες του φαινομένου έχουν γνωστοποιήσει πως το μαχαίρι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μια κοπέλα , χχωρίς να καθαριστεί το αίμα της προηγούμενης. οι πρωτόγνωρες αυτές επεμβάσεις μπορούν να οδηγήσουν σε θάνατο λόγω διαφόρων μολύνσεων, λοιμώξεων, σηψαιμίας, μετάδοσης ασθενειών από άλλες κοπέλες κ.α. Ακόμη κι αν γλιτώσει κάποια από αυτλες τις σωματικλές επιπτώσεις, ο ψυχολογικός αντίκτυπος παραμένει τραυματικός δημιουργώντας αισθληματα φόβου για το υπόλοιπο της ζωής της.
Η βαρβαρότητα ως κοινωνική παράδοση: Πολιτιστικοί και κοινωνικοί παράγοντες για τη διενέργεια ΑΓΓΟ
Αιγυπτος, Αιθιοπία, Γάμπια, Γουινέα, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Ερυθραία, Κένυα, Ακτή Ελεφαντοστού, Μάλι, Μπενίν, Μπουρκίνα Φάσο, Νιγηρία, Τζιμπουτί, Σιέρα Λεόνε, Σομαλία, Σουδάν, Τσαντ, Λιβερία, Υεμένη, Ινδονησία, Ομάν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά και κοινότητες μουσουλμάνων μεταναστών στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στην Ευρώπη. Σε όλες αυτές τις περιοχές, το έγκλημα κατά της γυναικείας σεξουαλικότητας συνεχίζεται.
Εχει τις ρίζες του στην ανισότητα μεταξύ των φύλων και στις ανισορροπίες της εξουσίας. Και τις διατηρεί, αποκλείοντας γυναίκες και κορίτσια από τις ευκαιρίες αξιοποίησης των δικαιωμάτων τους.
Αυτουργοί αυτής της πράξεις είναι οι αυτόκλητες μαίες, οι οποίες εν γνώσει τους θέτουν τα κορίτσια σε κίνδυνο. Ο κύκλος των ηθικών αυτουργών ωστόσο, θα λέγαμε είναι πολύ πιο περίπλοκος, πιο ευρύς, πιο βαθύς. Οι λόγοι για τους οποίους πραγματοποιείται ο ΑΓΓΟ ποικίλλουν από περιοχή σε περιοχή καθώς και διαχρονικά και περιλαμβάνουν ένα μείγμα κοινωνικοπολιτισμικών παραγόντων εντός των οικογενειών και των κοινοτήτων. Όταν ο ΑΓΓΟ αποτελεί κοινωνική σύμβαση (κοινωνικό κανόνα), η κοινωνική πίεση για συμμόρφωση με αυτό που κάνουν και έκαναν οι άλλοι, καθώς και η ανάγκη κοινωνικής αποδοχής και ο φόβος απόρριψης από την κοινότητα, αποτελούν ισχυρά κίνητρα για τη διαιώνιση της πρακτικής.
Ο ΑΓΓΟ θεωρείται συχνά απαραίτητο μέρος της ανατροφής ενός κοριτσιού και ένας τρόπος προετοιμασίας του για την ενηλικίωση και τον γάμο.Συχνά υποκινείται από πεποιθήσεις σχετικά με το τι θεωρείται αποδεκτή σεξουαλική συμπεριφορά. Αποσκοπεί στη διασφάλιση της προγαμιαίας παρθενίας και της συζυγικής πίστης. Όπου πιστεύεται ότι ο ΑΓΓΟ αυξάνει τη δυνατότητα γάμου, είναι πιο πιθανό να πραγματοποιηθεί. Συνδέεται με τα πολιτισμικά ιδεώδη της θηλυκότητας και της σεμνότητας, τα οποία περιλαμβάνουν την αντίληψη ότι τα κορίτσια είναι καθαρά και όμορφα μετά την αφαίρεση των μελών του σώματος που θεωρούνται ακάθαρτα, μη θηλυκά ή αρσενικά. Ορισμένοι πιστεύουν ότι η πρακτική έχει θρησκευτική υποστήριξη, αν και κανένα θρησκευτικό σενάριο δεν προβλέπει την πρακτική.
Οι θρησκευτικοί ηγέτες λαμβάνουν διαφορετικές θέσεις όσον αφορά τον ΑΓΓΟ: ορισμένοι τον προωθούν, άλλοι τον θεωρούν άσχετο με τη θρησκεία και άλλοι συμβάλλουν στην εξάλειψή του.Οι τοπικές δομές εξουσίας και δύναμης, όπως οι ηγέτες της κοινότητας, οι θρησκευτικοί ηγέτες, οι περιτέμνοντες, ακόμη και κάποιο ιατρικό προσωπικό μπορούν να συμβάλουν στην υποστήριξη της πρακτικής. Ομοίως, όταν είναι ενημερωμένοι, μπορούν να είναι αποτελεσματικοί υποστηρικτές της εγκατάλειψης του ΑΓΓΟ. Στις περισσότερες κοινωνίες όπου εφαρμόζεται, θεωρείται πολιτισμική παράδοση, γεγονός που συχνά χρησιμοποιείται ως επιχείρημα για τη συνέχισή του. Τα κορίτσια, ηλικίας 4 -12 ετών που την υφίστανται, βρίσκονται σε πλήρη άγνοια για την βαναυσότητα της διαδικασίας, αφού τους παρουσιάζεται ως μια χαρούμενη γιορτή στην οποία ανταλλάζονται δώρα.
Η διαδικασία μοιάζει μονόδρομος για τις γυναίκες-πολίτες αυτών των κοινωνιών. Όσες δεν περάσουν αυτή τη διαδικασία, θεωρούνται ακάθαρτες. Λοιδορούνται από την κοινωνία, αποκλείονται από το γάμο, ζουν ως περιθωριακά άτομα μέσα στην κοινότητα, στερούμενες την μητρότητα που κατ’ εξοχήν τις καταξιώνει και τις ενσωματώνει στο εν λόγω κοινωνικό σύνολο.
Ο αγώνας κατά της πατριαρχίας, το “να μη συνηθίσουμε στη βαρβαρότητα”, η πάλη για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό της ατομικής αξιοπρέπειας και ελευθερίας είναι πανανθρώπινα, δεν κωλύονται από σύνορα. Είναι από όλ@ μας και για όλ@ μας. Όσο μακριά από εμάς κι αν βρίσκονται. Οι φωνές μας για την ιερότητα της αυτοδιάθεσης, καλούνται να είναι δυνατές, τόσο δυνατές που θα φτάσουν σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη και μήκη. Θα ακουστούν στεντόρεια παντού, ώστε να μην αισθάνεται καμία μόνη.
Η τρυφεράδα θα σώσει τον κόσμο.
Γράφω γιατί αλλιώς θα σκάσω.