Τα θέματα ψυχικής υγείας δεν είναι μια φανταστική ιστορία. Δεν συντάσσονται από έναν συγγραφέα. Είναι ειλικρινής πόνος και αλλάζουν συνεχώς τη ζωή. Γιατί λοιπόν, ως γενιά, τα ντύνουμε συχνά με περιτύλιγμα παραμυθιού;
Με τα κοινωνικά δίκτυα σε καλπάζουσα ανάπτυξη, τα θέματα ψυχικής υγείας έχουν γίνει ευρύτερα γνωστά και αποδεκτά. Οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες έχουν επιτρέψει στους χρήστες να μοιράζονται προσωπικές ιστορίες και λογαριασμούς πολλών διαφορετικών ψυχολογικών διαταραχών. Σε μεγάλο βαθμό, αυτό χρησιμοποιείται ως σύστημα υποστήριξης για να ενθαρρύνει και να ενημερώσει.
Έχουμε φτάσει σε μια χρονική στιγμή στην οποία εμείς, ως ανθρώπινα όντα, είμαστε σε θέση να συνειδητοποιήσουμε ένα πρόβλημα, ενεργώντας πάνω σε αυτό, και στην πραγματικότητα να πετύχουμε μια αλλαγή. Η αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τη σημασία της ψυχικής υγείας δεν υπήρξε ποτέ πιο αποτελεσματική. Όλο και περισσότερα θύματα και επαγγελματίες ψυχικής υγείας μιλάνε. Ωστόσο,οι πλατφόρμες κοινωνικών μέσων δεν χρησιμοποιούνται μόνο για την ενημέρωση και τη δράση σχετικά με το θέμα, αλλά και για την διαστρέβλωση της εικόνας του εντελώς. Σήμερα, νευρική ανορεξία, αυτοτραυματισμός, κατάθλιψη, διαταραχές άγχους και πολλές άλλες ψυχικές διαταραχές, έμμεσα και αυθαίρετα εξιδανικεύονται, ρομαντικοποιούνται και κατά συνέπεια προωθούνται από πολλές διαδικτυακές πλατφόρμες, ειδικά ιστοσελίδες και ιστολόγια ως “στάση ζωής”, “αισθητική επιλογή” ή “καλλιτεχνική φάση”. Γλαφυρές εικόνες περιστατικών ή quotes που στριμώχνουν σε νοητικά αδιέξοδα και δικαιολογούν την επιβεβλημένη θλίψη είναι τα πρώτα αποτελέσματα που εμφανίζονται σε αυτές τις ιντερνετικές αναζητήσεις. Η έννοια του περιθωριακού, απόμακρου ανθρώπου πλασάρεται ως γοητεία. Χιλιάδες blogs του Tumblr και αμέτρητα χάσταγκς στο Instagram δημιούργησαν ένα είδος “λυπημένης αλλά πάντα ελκυστικής λέσχης ανθρώπων”.
Αυτή η ηλεκτρονική καλλιέργεια της όμορφης θλίψης είναι εύκολη: ο καθένας μπορεί να τραβήξει μια φωτογραφία, να την μετατρέψει σε ασπρόμαυρη, και συνδυάζοντάς τη με μια παραπομπή για κάποια ψυχική νόσο, να ικανοποιηθεί αυτόματα με ιντερνετική συμπόνια σε Like και Share . Αγνοώντας σαφώς πως αυτή η εύκολα προσιτή θάλασσα σκοτεινής “ποίησης”, μπορεί εύκολα να πνίξει εκείνους των οποίων τα βάσανα έχουν φθάσει στο κλινικό επίπεδο. Κατά τη διάρκεια των ευάλωτων χρόνων που ο έφηβος αναζητά αυτοπεποίθηση και επιβεβαίωση από άλλους, αυτή η υπόσχεση ότι θα αναγνωριστεί ως ισχυρός, όμορφος και μυστηριώδης από τους “οπαδούς” του εκάστοτε κοινωνικού δικτύου μπορεί να είναι πολύ δελεαστική. Πολύ συχνά, οδηγεί απλώς περισσότερους εφήβους που πιστεύουν και αισθάνονται ότι είναι καταθλιπτικοί, περιθωριοποιημένοι, αυτοτραυματισμένοι.
Ο κόσμος των κοινωνικών μέσων έχει εξελιχθεί γρήγορα, παρέχοντας πρόσβαση ταυτόχρονα σε όλες τις γενιές. Η παλαιότερη γενιά, συμπεριλαμβανομένων πολλών επαγγελματιών στον τομέα της ψυχικής υγείας, έχει ελάχιστες πληροφορίες σχετικά με τις συναφείς απειλές που υπάρχουν στις πλατφόρμες κοινωνικών μέσων. Παράλληλα, οι νέοι ενήλικες βλέπουν τώρα τις ψυχικές διαταραχές ως κανονικές και επιθυμητές, ενώ άνθρωποι που διαγιγνώσκονται με οποιαδήποτε διαταραχή ψυχικής υγείας μπορεί να πάρουν μια εσφαλμένη εντύπωση ότι αυτό που βιώνουν είναι φυσιολογικό και να μην αναζητήσουν περαιτέρω βοήθεια.
Οι στατιστικές δείχνουν ότι, κατά την τελευταία δεκαετία, σημειώθηκε αύξηση των περιστατικών αυτοτραυματισμού κατά 70% σε παιδιά ηλικίας 10 έως 14 ετών σε μια περίοδο δύο ετών (selfharm.co.uk). Ο αριθμός των εφήβων που ανέφεραν ένα μεγάλο καταθλιπτικό επεισόδιο αυξήθηκε κατά 37% και ο αριθμός των κοριτσιών που νοσηλεύτηκαν μετά από αυτοτραυματισμούς αυξήθηκε κατά 285% (Schrobsdorff, 2016) (Campbell, 2016).
Αποδαιμονοποίηση vs. Εξιδανίκευση.
Αλλά πώς αυτό δεν βοηθά στην ευαισθητοποίηση; Κάποιος μπορεί να σκεφτεί ότι αυτό το κύμα υπερπροβολής κάνει τις ψυχικές διαταραχές κοινωνικά αποδεκτές – ισχύει, αλλά μόνο για μερικούς ανθρώπους και σε κάποιο βαθμό. Αυτό σημαίνει ότι παρόλο που οι «διαταραχές» φαίνεται να γίνονται πιο δημοφιλείς, οι άνθρωποι που πραγματικά υποφέρουν από αυτές δεν λαμβάνουν στην πραγματικότητα μεγαλύτερη υποστήριξη.
Με κάποιο τρόπο η προσπάθειά μας να «διαγράψουμε το στίγμα» που περιβάλλει τις ψυχικές ασθένειες έχει αλλάξει δραστικά προς μια τάση να «ρομαντικοποιήσουμε το στίγμα». Ενώ η ψυχική ασθένεια δεν είναι κάτι που πρέπει να φοβούνται οι άνθρωποι, δεν είναι και κάτι που οι άνθρωποι πρέπει να φιλοδοξούν να έχουν . Σήμερα, η ποπ κουλτούρα παρουσιάζοντας ένα πλασματικό ιδεατό προφίλ του πάσχοντος και ωραιοποιώντας το αντίκτυπο της ασθένειας στη ζωή του, οδηγεί στη συνεπαγωγή ότι ψυχικά ασθενής σημαίνει ευάλωτος, άξιος προσοχής, άτομο με βάθος και άρα στη σύνδεση των λέξεων “τραγικό”, “όμορφο” και “ενδιαφέρον”. Η κοινωνία έχει μετατρέψει την ψυχική ασθένειά σε κάτι που είναι “γοητευτικό”, “έξυπνο” ή ακόμα και “λαμπερό”. Ξαφνικά, όλοι είναι πεπεισμένοι ότι έχουν άγχος ή είναι καταθλιπτικοί. Νομίζουν ότι η ψυχική ασθένεια θα τους βοηθήσει να γίνουν περισσότερο ελκυστικοί.
Όλη αυτή η στρεβλή προβολή των ψυχικών διαταραχών δημιουργεί αναπόφευκτα μια πλαστή ιεραρχία, βάσει της οποίας ορισμένα ψυχικά ζητήματα είναι πιο ενδιαφέροντα από άλλα. Και αυτό τελικά θα καθορίσει την κοινωνική αποδοχή τέτοιων συνθηκών. Έτσι το κοινωνικό στίγμα συνεχίζει να γίνεται όλο και πιο βαρύ.
Υπάρχει πρόβλημα όταν, παρά την ανάδειξη και την συζήτηση χωρίς ταμπού των ψυχικών διαταραχών, ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας έχει διαμορφώσει το ιδεώδες ότι η ψυχική ασθένεια είναι «όμορφη», «μοντέρνα» και «επιθυμητή», ένας ιδιαίτερος τρόπος να απολαύσει κάποιος προσοχή, συμπάθεια και ευτυχία.
Η θλίψη δεν είναι όμορφη και δεν μας κάνει πιο ελκυστικούς. Καμία εικόνα σε παστέλ αποχρώσεις με χάσταγκ για το Instagram, καμία καλλιτεχνική φωτογραφία χαπιών σε ένα πιάτο ή ένα όπλο που πυροβολάει λουλούδια δε θα αλλάξει το γεγονός ότι η ψυχική ασθένεια δεν αποτελεί μια μορφή τέχνης που μπορεί να προβάλλεται ως «τέλεια». Είναι μια εμπειρία που μπορεί να κάνει κάθε μέρα οδυνηρή . Οι ψυχικές ασθένειες δεν είναι αισθητική – είναι δάκρυα, τραύματα και οργή.
Διότι, όπως λέει και το όνομα – είναι ασθένειες. Μπορούν να βλάψουν και να ξαναβλάψουν τους ανθρώπους σε καθημερινή βάση και δεν μπορώ να καταλάβω γιατί κάποιος θα ήθελε να απεικονίσει αυτό με την όποια ελαφρότητα. Σταματήστε να ακυρώσετε μια πραγματική ασθένεια μόνο και μόνο επειδή θέλετε να είστε “στις τάσεις”. Παρακαλώ σταματήστε να συνεισφέρετε σε ένα ήδη τοξικό στίγμα. Σταματήστε να ρομαντικοποιείτε τα πράγματα που σας βλάπτουν περισσότερο.
Η τρυφεράδα θα σώσει τον κόσμο.
Γράφω γιατί αλλιώς θα σκάσω.